Vượng Giác Ca Môn (As Tears Go By, 1988) là tác phẩm đầu tài của cái tên huyền thoại của điện ảnh Hong Kong, Vương Gia Vệ đã thể hiện phong cách làm việc độc đáo, đặc biệt trong việc hướng dẫn các diễn viên trong đó có hai siêu sao Trương Mạn Ngọc (Maggie Cheung) và Lưu Đức Hoa (Andy Lau) tìm hiểu sâu hơn về nhân vật của mình.
Câu chuyện không cần kịch bản
Phương pháp của ông không chỉ giúp các diễn viên nhập vai một cách chân thực mà còn tạo nên chiều sâu cảm xúc cho bộ phim, đặc biệt trong bối cảnh điện ảnh Hồng Kông thập niên 80, nơi các phim thương mại thường ưu tiên hành động và kịch tính hơn là tâm lý nhân vật.
Vương Gia Vệ nổi tiếng với phong cách làm phim không theo kịch bản cố định, và Vượng Giác Ca Môn đã manh nha thể hiện điều này. Thay vì cung cấp cho diễn viên một kịch bản hoàn chỉnh với các chỉ dẫn rõ ràng, ông thường chỉ đưa ra một ý tưởng chung về nhân vật và câu chuyện, yêu cầu diễn viên tự khám phá và phát triển nhân vật thông qua quá trình làm việc trên trường quay.
Không hề có kịch bản chi tiết, theo đó kịch bản của Vượng Giác Ca Môn không được hoàn thiện trước khi quay, mà thay vào đó được phát triển dần trong quá trình sản xuất. Điều này buộc các diễn viên, đặc biệt là Trương Mạn Ngọc và Lưu Đức Hoa, phải chủ động tìm hiểu tâm lý nhân vật thông qua các cuộc thảo luận với đạo diễn và trải nghiệm thực tế trên trường quay.
Vương Gia Vệ thường trò chuyện trực tiếp với diễn viên để giải thích bối cảnh tâm lý và động cơ của nhân vật, thay vì yêu cầu họ học thuộc thoại hay diễn theo một khuôn mẫu. Ông khuyến khích họ đặt mình vào hoàn cảnh của nhân vật, từ đó diễn xuất một cách tự nhiên và chân thực.
Vương Gia Vệ thường dành thời gian dài để trò chuyện với Trương Mạn Ngọc và Lưu Đức Hoa về bối cảnh, động cơ, và cảm xúc của nhân vật. Ví dụ, ông đã nói với Trương Mạn Ngọc về việc Nga là một cô gái sống ở một thế giới hoàn toàn khác với Hoa, và nhiệm vụ của cô là mang lại cảm giác bình yên, như một “ánh sáng” trong cuộc đời anh. Tương tự, với Lưu Đức Hoa, ông nhấn mạnh vào sự mâu thuẫn nội tâm của Hoa – một người đàn ông bị mắc kẹt giữa nghĩa khí và tình yêu.
Vương Gia Vệ thường quay phim tại các địa điểm thực tế, như khu Vượng Giác hay đảo Lạn Đầu, và khuyến khích diễn viên tương tác với không gian để cảm nhận nhân vật. Ví dụ, cảnh Hoa và Nga đi dạo trên đảo Lạn Đầu được quay tự nhiên, với các diễn viên được yêu cầu hòa mình vào không gian yên bình để thể hiện sự thân mật của họ.
Trong nhiều cảnh, Vương Gia Vệ không yêu cầu diễn viên học thuộc lời thoại mà để họ tự do diễn xuất dựa trên cảm xúc. Điều này đặc biệt rõ ràng trong các cảnh tình cảm giữa Hoa và Nga, như cảnh họ ăn khuya cùng nhau, nơi ánh mắt và cử chỉ của Trương Mạn Ngọc và Lưu Đức Hoa mang lại cảm giác chân thực, gần gũi đúng nghĩa họ đang đi ăn cùng nhau.
Chất thơ trong ánh sáng tự nhiên.
Một trong những đặc trưng nổi bật nhất trong phong cách của Vương Gia Vệ là cách sử dụng ánh sáng và màu sắc để tạo nên một bầu không khí vừa thực tế vừa mơ mộng. Hồng Kông thập niên 80, đặc biệt là khu Vượng Giác (Mong Kok), được khắc họa như một mê cung đô thị với ánh sáng neon rực rỡ, tạo nên một không gian vừa quyến rũ vừa u uất.
Các cảnh quay ban đêm trong phim thường sử dụng ánh sáng neon xanh, đỏ, và vàng từ các bảng hiệu, đèn đường, và quán ăn để tạo nên một không khí đô thị đặc trưng. Ví dụ, cảnh Hoa (Lưu Đức Hoa) đi bộ qua những con hẻm tối tăm của Vượng Giác, ánh sáng neon chiếu lên khuôn mặt anh, vừa làm nổi bật vẻ ngoài nam tính, vừa gợi lên sự cô đơn và lạc lõng. Tông màu xanh lạnh lẽo thường xuất hiện trong các cảnh giang hồ, biểu thị sự khắc nghiệt và nguy hiểm, trong khi tông đỏ ấm áp được sử dụng trong các khoảnh khắc giữa Hoa và Nga gợi lên sự gần gũi và lãng mạn. Hay khoảnh khắc Thiên Vương họ Lưu đeo kính ngồi trên chuyến xe bus quay lại khu Vượng Giác trong ánh sáng đầy mờ ảo đã trở thành một trong những hình ảnh kinh điển nhất của điện ảnh xứ Cảng Thơm.
Đối lập với không gian đô thị ngột ngạt, các cảnh quay ở đảo Lạn Đầu – nơi Nga sống – sử dụng ánh sáng tự nhiên, dịu nhẹ để tạo cảm giác thanh bình. Cảnh Nga đứng dưới tán cây xanh, ánh nắng chiếu qua kẽ lá, tạo nên những mảng sáng tối mềm mại trên khuôn mặt cô, mang lại một vẻ đẹp thanh tao và thuần khiết. Những cảnh này không chỉ làm nổi bật sự đối lập giữa thế giới giang hồ của Hoa và thế giới bình yên của Nga, mà còn mang tính biểu tượng cho khát vọng thoát khỏi cuộc sống bạo lực của Hoa.
Tác phẩm chấp cánh cho những tài năng lỗi lạc nhất
Đây chính là những chất xúc tác tạo tiền đề cho các siêu phẩm sau này của chính đạo điễn họ Vương như Chunking Express hay Tâm Trạng Khi Yêu. Và đặc biệt khi xem xong Vượng Giác Ca Môn, FW mới chợt nhận ra từ những cái tên rất mới ban đầu đã có những bước tiến rất dài cho sự nghiệp của mình.
Không cần nói quá nhiều cũng đủ biết “Mạn thần” đã có sự nghiệp rực rỡ thế nào trong lịch sử điện ảnh Hoa Ngữ. Thậm chí nhiều khán giả nhận xét nếu thiếu đi Trương Mạn Ngọc, bức tranh điện ảnh Hong Kong đã không thể trọn vẹn đến vậy. Có hàng vạn mỹ nhân điện ảnh đã xuất hiện nhưng sẽ không có cái tên nào có thể lớn hơn “Trương Mạn Ngọc”. Thậm chí gần hai thập niên “ở ẩn” nhưng người ta vẫn không thể ngừng nhớ về cô và mong ước lại một lần nữa được nhìn thấy nữ thần của họ quay lại màn ảnh.
Và hai cái tên còn lại của phim cả Lưu Đức Hoa và Trương Học Hữu đều nằm trong Tứ Đại Thiên Vương sau đó. Hai người đàn ông ấy không chỉ là những ảnh đế huy hoàng mà còn là những giọng ca bán chạy nhất lịch sử âm nhạc Hoa Ngữ. Thậm chí Lưu Đức Hoa hiện tại dù đã bước qua tuổi 60 nhưng vẫn rất phong độ và hoạt động không ngừng nghĩ.
Còn vị đạo diễn họ Vương của chúng ta gần như đã tạo nên một vũ trụ điện ảnh của riêng mình. Không cần làm nhiều phẩm nhưng mỗi phim của ông luôn tạo ra dấu ấn riêng biệt và khiến khán giả mãi nhớ. Không phải tự nhiên mà ông là đạo diễn người Hoa đầu tiên trở thành chủ tịch ban giám khảo của cả LHP Cannes và Berlin. Có thể thấy đây là một ê kip lỗi lạc thuộc vào hàng kinh điển trong lịch sử điện ảnh Hong Kong.
Xem tác phẩm này rất nhiều lần, FW thấy được sự trong trẻo, non nớt trong khả năng hoá thân của cả mình tinh họ Trương và tài tử họ Lưu. Ước gì bộ ba Trương, Vương, Lưu sẽ lại tái hợp trong một tác phẩm gần nhất với sự mặn mà, từng trải sau bao năm tháng.
Helios
Ảnh: IMDB, Art of Europe...
